İçimizdeki Yalancı | İnsan en az kendine nankör, en çok kendine yalancıdır!

Şimdiye kadar yüzlerce yazı yazdım. Bunların bir kısmı araştırma, deneme vb. kategorilerde yer alan günlük tarzı yazılardan oluşurken, bir kısmı da şu anda okumakta olduğunuz türden iç döktüğüm, daha doğrusu kendi kendime konuşmayı yeğlediğim, adına da içimizdeki yalancı gibi tuhaf isimler verdiğim yazılardan bazılarıydı.

Peki nedir, kimdir bu içimizdeki yalancı?

Beş dakika önce şunu anladım ki; insan kendinden, daha doğrusu düşüncelerinden bahsederken pek de doğrucu olmuyor ya da olamıyor. Her neyse buna pek takılmıyorum zaten. Aslında takılıyorum (Çünkü az önce takılmadığım konusunda da yalan söyledim.) Mesela herhangi bir olay yaşadığımızda bunu en yakın arkadaşımıza anlatırken olayı sadece kendi görüş alanımızdan yorumlayıp, karşıda bizi dinlemekte olan insana da yine aynı şekilde aktarıyoruz. Aslında karşıdaki insanın bize hak vereceğini bildiğimiz için yapıyoruz biraz da bunu. Çünkü hiç tanımadığımız birine anlatmış olsak, karşımızdaki kişi belki de bizi hiç tanımadığı için anlattığımız olaya tarafsız bakarak bizi eleştirecek. Biz bu eleştiriyi kaldıramamaktan korkuyoruz. Ya da kendi içinde bulunduğumuz duruma, yine kendimizce haklı nedenler bulma çabası içine giriyoruz. Bilemiyorum bu belki de kendimizi psikolojik olarak daha iyi hissetmemizi sağlamakla birlikte, yalanla yaşamamıza da alışmamızı sağlıyordur.

Ölmekten korkmuyorum derken de aslında yalan söylüyoruz

Etrafımızda ölümden korkmadığını dile getiren yüzlerce insana tanık olmuşuzdur. Ancak şunu sormak istiyorum: Kişi daha önce deneyimlemediği bir şey hakkında nasıl kesin bir yargı ile keskin cevaplar verebilir? Eğer birisi karanlıktan korkmadığını söyleseydi muhtemelen daha önce karanlıkta kaldığını ya da olayı kendi açımızdan değerlendirerek karanlığın aslında korkulacak bir yanı olmadığını bildiğimiz için bu düşünceyi oldukça sıradan kabul ederek karşımızdakine inanırız.  Fakat eğer birisi ölümden korkmadığını söylüyorsa orada dur deriz. (En azından sizi bilmesem de ben dur derdim.) Çünkü ölüm tek seferlik bir tecrübedir. Ve tecrübe edenin sonrasında hakkında konuşma, yorum yapma gibi bir lüksü de yoktur. Biz gerçekten de ölümden korkmuyorum derken aslında atıp tutuyoruz. Çünkü biliyorum ki o bize geldiği zaman, elleri belinde önümüzü kesecek ve yolumuza tükürecek. Bunları size anlatırken aynı yalana kendim de ortak olduğum zamanları düşündüm. Ben de bir insanım ve en az sizin kadar yalancıyım.

Bu yüzden ”ölümden korkmuyorum” derken, bir anlık kızgınlığın ya da tarif edemediğim daha farklı duyguların pençesine düştüğümü şimdi daha iyi anlıyorum. Montaigne’nin Denemeler adlı eserinde ölümden sık sık söz ettiğini gördüğümde bunları özellikle not aldım. Aynı zamanda bazı ünlü yazarların ölmeden önce bıraktıkları notları da şu yazımda derledim.

Bir gün meşhur Joker Karakteri hakkında bir yazı okumuştum.

(Heath Ledger‘in canlandırdığı jokerden bahsediyorum.) Adam gerçek anlamda o karakterin psikolojik olarak içine girebilmek için kendisini haftalarca bir otel odasına kilitlemiş. Bu bana şunu düşündürdü: Biz bir şeyler yazarken ya da anlatırken acaba hangi karakter ve rollere giriyoruz? Yazdıklarımız ne derece doğru? Sizler şu anda bu satırları okurken dünyanın dönmeye devam ettiğini söylesem buna inanırsınız değil mi? Evet sanırım inanırsınız. Çünkü bu evrensel yasalarca, bilimle kanıtlanmış ve artık kabul görmüş tartışılmaz bir gerçektir. Ama ben size az önce kadının biri kendisini ikinci kattan aşağı attı desem inanır mısınız? Bir düşünün bakalım…

Bence yine inanırsınız. Çünkü bunu ispat edemiyorsunuz, ben size çok basit ve en kolay şekilde bir yalan uyduruyorum ve siz de bu yalana inanıyorsunuz. Dolayısıyla benim yalanım sizin gerçeğiniz oluyor. Hayatınızda böyle kaç yalanla yaşadığınızı bilseniz belki de çıldırırsınız… Bu yüzden bilmemeyi tercih edersiniz. Ben de öyleyim. (En azından şu an bunları yazarken dürüst olayım istedim) Şu anda otuz yaşındayım ve otuz yıllık bir yaşanmışlığı düşününce sanırım içinde az çok yalan vardır diye tahmin etmek pek de zor değil. Peki ben o yalanların, gerçekten de yalan olduğunu bilmek istiyor muyum? İstemiyorum istemem de! Böyle daha iyi!

Çok sevdiğim yazarlardan biri olan Dostyoveski bilinç hakkında şunları söylemiştir:

Baylar, yemin ederim, her şeyi fazlasıyla anlamak bir hastalıktır; hem de tam anlamıyla, gerçek bir hastalık.

Ama şuna iyice inanıyorum ki, değil fazlasıyla bilinçli olmak, bilincin her türlüsü hastalıktır.

Çünkü gerçekten ”bilinç” iyi bir şey değildir.

İnanın değil! Ne kadar bilinçli olursanız, o kadar duyarlı olmaya ve acı çekemeye başlarsınız. Bu yüzden insan gerçekten evrensel yasaların ya da matematiksel formülü olan gerçeklerin peşinden gitmek yerine, hep daha yüzeysel olan ve daha kolay yorum getirebileceği şeylerin peşinden gitmeyi daha uygun görmüştür. Birine bu yazdıklarımı anlatsam sanırım ne saçmalıyor bu deminden beri diye beni eleştirirdi. Belki siz de aynı düşüncedesiniz. Bunu bilemem. Bilmekte istemem. Çünkü yalanla yaşamak daha kolaydır. Bana ilgi göstermeyecekseniz, ben de önünüzde eğilecek sizi selamlayacak değilim zaten. (Şu anda tüm içtenliğimle söylüyorum bunları)

Aslında bunları çalakalem yazıyorum ama bir yandan da, kendi içimdeki yalancıya kızmıyor değilim. Belki de bu yüzden kısa öyküler yazmak işime geliyor. Hatta o kısa öykülerin baş karakteri benim de sizin haberiniz bile olmamıştır. Yani sizlere öykü adı altında yutturmuşumdur. Bunu bilmek sizde kızgınlık hissi uyandırırdı mı? Eğer uyandırdıysa size şöyle bir soru sorayım: Onları bir hikaye niteliğinde değil de, bugün başımdan şu olay geçti diye yazsam okur muydunuz? Ya da evrensel bir niteliği olur muydu? Şimdi siz de dürüstçe buna cevap verin. Size belki de bunu söyleyerek daha doğrusu bunu itiraf ederek nanik yaptığımı düşünüyorsunuz ama asıl naniği, mütemadiyen siz kendinize yapıyorsunuz. Çünkü siz de kendine yalancılardan birisiniz.

Bir insan düşünün…

Hayatını erdemli, dürüst, yardımsever ve güzellikle geçirmiş olsun. Sizce bu insanın son nefesinde hayatını özetleyeceği son cümlesi ne olurdu? Yapmak isteyip yapamadıklarını dile getirirdi belki, ya da kızgın olduğu birine niye o tokadı atmadığını sorardı kendisine, şimdiye kadar iyi olmakla eline ne geçtiğini, insanların aslında çok nankör olduğunu, hatta insanı tanımlayacak en özdeş kelimenin ”iki ayaklı düşünen bir nankör” olduğunu söylemez miydi? Benim düşünceme göre söylerdi. Size göre söylemezdi, belki de söylerdi. Başkasına göre düşünür ama söylemezdi, bir başkasına göre de düşünmez ve konuşmaz sadece sessizce ölürdü. Bunu asla bilemeyiz. Zaten öldükten sonra da pek esamesi okunmazdı. Ancak nankörlük üzerine bir iki şey daha diyeceğim. (Yok cidden söylemem lazım, çünkü söylemezsem, nankör diye adı çıkmış kedilerin vebali üzerimde olurdu.)

İnsan en az kendine nankör, en çok kendine yalancıdır!

İnsan kendine yalancıdır diyorum ya başından beri, hiç düşündünüz mü acaba bu adam neden sürekli bunu tekrar edip duruyor diye? Şöyle izah edeyim size: Şimdiye kadar hayatınızda size nankörlük eden muhakkak birileri olmuştur. Hatta o birileri öylesine nankördür ki, siz kendi hayatınızdan defettikten sonra başkalarına da başka nankörlüğü olmuştur. Dolayısıyla siz ve sizin gibi o nankörlüğe maruz kalmış diğerleri bu insandan nankör diye söz eder. Peki siz başkaları için nankör olmuş olamaz mısınız? Size haksızlık edildiğini, ya da yanlış anlaşıldığınızı düşünürsünüz ama sonuç itibariyle birilerine belki isteyerek, belki de istemeyerek bir nankörlüğünüz mutlaka olmuştur. İşte bu noktada ”hayır benim hiç olmadı” diyenleriniz, işte onlar içindeki yalancıya, ruhunu ve aklını tereddütsüz teslim etmiş olanlardır. Bu yüzden aslında en nankör ve yalancı olanlar da onlardır. Çünkü bu irrasyonel davranış biçimlerini uyduracak bir kılış bulamadıklarından daha kolay olan ”inkar etme” durumunu benimsemeyi kendilerine bir çıkar yol olarak görürler.

Anlayacağınız hepimiz biraz nankör ve çok yalancıyız. Öyle ki yalanlarımız bize içten içe kötü adam tiplemesiyle gülüp geçerken, onun kahkahalarını alaycı bir kukla gibi görüp önemsemiyoruz. Böylesine tutarsız ve uçarı bir davranış da, ancak biz insana yakışırdı zaten.

Eğer insanoğlunun bu irticai ruh halinden ve diğer anlamsız kaprislerinden, öfkelerinden, kıskançlıklarından ve nankörlüğünden bir kurtulma çabası olsaydı, o zaman dünyada akılcılık hüküm sürerdi. Peki insan içindeki yalancıyla yaşamayı niye bu kadar çok özümsüyor? Bunun adına ne demeli? Korkaklık mı, ihtiyaç mı ya da 21. yy insanının genel bir hastalığı mı bu? (Soruyorum çünkü cevabını ben de bilmiyorum)

Sizden bir şey istesem…

Kendiniz için bir otobiyografi yazmanızı istesem, kaçınız içinde tamamen hakikat dolu cümleler kurardınız? Bir yerde mutlaka kendinize söylediğiniz bir yalana beni de ortak ederdiniz. Bundan eminim. Eminim çünkü aynı soruyu kendime soruduğumda bile size tam anlamıyla hiçbir şekilde çarpıtılmamış hakikat içeren bir otobiyografi yazamayacağımı söylerdim. (Bakın en azından bu konuda size dürüst oluyorum.) Aynı zamanda içimizdeki yalancı yüzünden hiçbir otobiyografinin de muhakkak hakikati yansıtmayacağına, tamamen hakikat içeren bir otobiyografinin yazılmasının mümkün olmayacağına inanıyorum. Bir kelime bile olsa bir yerde mutlaka yalan söyleyeceksiniz. İşte ben bu yalanın nedenini merak ediyorum aslında. Ne yazık ki kendi içimde bile bulamıyorum bu sorunun cevabını.

Kim bilir gece yarısı yatağımda olmak yerine bunları yazıyor olmamın bir diğer nedeni de, içten içe duyduğum bu huzursuzluktur. Ama şuna da inanıyorum ki: İnsanın en yakınından hatta kendinden bile gizlemek istediği gerçekler vardır. Çoğu insan bununla yaşar. Yer yer hatırlar ama hatırlamamayı diler. Hatta daha uç noktalarda yaşayanlar böyle durumlarda sara nöbetleri bile geçirir.

İçimizdeki yalancı karşısında çaresizliğimiz diz boyu

Evet ne yazık ki öyle! Bir yandan içimizdeki yalancıyı kabul etmemiz, diğer yandan çözüm olarak onun karşısında hiçbir şey yapamamamız, bizi kendi kendimizin çaresizi yapar. Bu sanki nükleer bomba atmak üzere olan bir düşman karşısında, daha ilkel olan yay ve okla beklemeye benziyor. Abartmış olabilirim, en azından bunun bilincindeyim. Siz beni ”abartmış diye” eleştirmeden önce ben kendimi eleştireyim dedim. (Ama inadına silmeyeceğim bu satırı.) 

İnsan bir şeyle mücadele etmesi gerektiğini anladığında, bunu anlamadan, öncesinde bir şeyin farkına varır. O da şudur: Farkında olduğu şeyin, ne kadar farkında olduğu… Maksadım kafanızı bulandırmak değil. Zira böyle bir çaba içerisinde de değilim. Henüz kanser teşhisi konulmamış bir hastanın, hastaneye ilk gittiği günü düşünün. Hastaya müdahale edilmeden, herhangi bir ilaç verilmeden önce o hastaya bir teşhis koyulur. Evet hastalığı bu ve tedavi edilmesi için de bunlar gerekli. Biz şu anda içimizdeki yalancı için bir teşhis koyduk ama tedavi süreci için ne yapmamız gerektiğini bilmediğimizden, bu bizi rahatsız ediyor. Bu yüzden çaresizliğimizin nedeni de, bilincinde olduğumuz şeyin, kendi bilincimizden bile üstün olmasıdır.

Yazdıklarımdan başından sonuna kadar ne anladınız bilmiyorum.

İçimizdeki yalancı sizin için ne ifade etti? Ben kafamın içinde dalgalar gibi dönüp duran düşünceleri ne kadar anlatabildim, ondan da emin değilim. Ancak sizlere anlık bir durum belirtmem gerekirse, dengesiz bir oturuşun ve eğilerek yazmamın ardından oldukça belim ağrımaya başladı. Sanırım bir yazarın söyleyecekleri de belinin ağrıma noktası kadar oluyor.  Ama içimden keşke, daha fazla ağrıya katlanabileceğim, şevkle yazmak için mücadele edeceğim, hatta yine yazmak için kendimi parçalayacağım düşüncelerim olsaydı diye geçirdim. Ve belimin ağrımasına bile aldırış etmeden, acı içinde yazmaya devam edebileceğim. (Şu anda belki de yazacak kelimelerim tükendiği için bir bahane ile kaçış yolu bulduğumu düşünüyor olabilirsiniz.) Ama bu kez ne kendime ne de size yalan söylüyorum. Hakikati söylüyorum ben. Belim ağrıdığı için gidiyorum. Çünkü kendime yeterince yalancı olduğumu biliyorum.