Çocuklar ”Yapma Denileni” Israrla Neden Yapar?

Bir çok ebeveyn çocuğum neden söz dinlemiyor, çocuğum söylediklerimin tersini yapıyor diye kara kara düşünüyor. Bizler çocuklara sürekli kızıyoruz ama emin olun, çocuğum yapma dediğiniz halde aynı şeyi ısrarla yapmalarının bir nedeni var. O yüzden bu yazımda çocuklar yapma denileni neden yapar sorusunun üzerine gitmek istedim.

Hiç bu açıdan düşündünüz mü?

Öncelikle sizlere biraz olumsuzluk eklerinin hayatımızdaki yerinden söz edeceğim. Olumsuzluk ekleri, bir cümlenin olumsuz anlam kazanmasını sağlayan eklerdir. Dilimizde -me, -ma olarak karşımıza çıkarlar. Ama aslında görünmeyen bir yanı daha vardır bu eklerin. Yapmadım, gitmedim gibi öznel kullanımlarda sıradan gibi görünseler de; yapma, etme, içme gibi uyarı içeren kelimelere dönüştüklerinde olay bütünüyle başka bir boyut kazanır.

Çocuk meraklıdır sürekli öğrenmek ister

Özellikle çocuklara hitaben kullandığımız bu kelimeler, aslında gizliden bir merak uyandırır. Örneğin; ”cam kırıklarıyla oynama” dediğiniz bir çocuk, eğer daha önce elini bir cam parçasıyla kesmediyse, ısrarla onu eline alıp oynamak isteyecektir. Çünkü çocuk yapma kelimesine karşılık bir cevap arayışı için bu eylemi gerçekleştirecektir.

Aynı durumu yetişkinlerde de gözlemleyebilirsiniz

Yetişkin insanlarda bile benzer durumları gözlemleyebilirsiniz. Fakat yetişkin insanlar, bir çocuğa göre çok fazla cevaba ulaştığından, daha ilginç şeyler karşısında cevap arayışı içinde girecektir. Bir cam parçasıyla oynamaması gerektiğini bu yüzden bilirler. Çünkü cevabını zaten öğrenmişlerdir. Eğer cam parçasıyla oynarsa elini kesebilir. Elini keserse hastaneye gitmek zorunda kalabilir, hatta mikrop kapabilir. İşte çocuğun aradığı cevapların tümü de bunlardır.

Bir yetişkin örneği

Bir dağ başında garip bir tabelaya rastladığını farz edin. Tabelada aynen şöyle yazıyor. (Burada ıslık çalmayın) Neden? Kendinize soracağınız ilk soru gerçekten de bu olacaktır. Neden çalmayayım ki? Şimdi cam kırıklarıyla oynamaması gereken çocuklar gibi kendinize bir cevap arıyorsunuz. O yüzden elinizi ağzınıza götürerek yüksek sesle ıslık çalıp ve ne olacak diye beklersiniz. Tek derdiniz bir cevaba ulaşmaktır. Fakat cevap zaten orada aynı tabelanın altında yazıyorsa, doğru olanı yani çalmamayı tercih ederdiniz. Islık çalmayın çünkü yukarı kulübede yaşayan insanlar rahatsız oluyor.

Şimdi anladınız mı?

Çocuklar için de benzer durum söz konusudur. Eğer bir çocuğa olumsuzluk eki ile uyarıda bulunuyorsanız ona cevapları da vermelisiniz. Kibritle oynama çünkü yangın çıkabilir. Buradaki sihirli sözcük, kesinlikle uyarı sonrası başlayan çünkü kelimesidir.  Çünkü tüm cevaplar bu kelimenin ardındadır.

Peki tüm bunların yanında biz yetişkinlerinde yapmamamız gereken ve neden yapmamamız gerektiğini bildiğimiz halde ısrarla yaptığımız şeyleri nasıl açıklayabiliriz? Sigara içmek, aşırı hız yapmak gibi neticesinde ne olacağını bildiğimiz şeyler gibi.

Sanırım buna da aptallık ve kötü alışkanlık diyebiliriz.
Çünkü birey olarak bir olgunluğa eriştiğimizden, yanlış olduğunu bildiğimiz halde ısrarla yaptığımız şeylerin cevabına çoktan ulaşmışızdır. -me -ma olumsuzluk eklerini kulak arkası edip kendi bildiğimizi okumamız, yapmış olduğumuz yanlış seçimlerden başka bir şey değildir.

Çocuklar ile ilgili yazmış olduğum bir kaç yazıya da göz atabilirsiniz.

• Gelecekteki çocuklarıma mektup
• Türkiye’de çocuk işçiliği neden önlenemiyor?
• Çocuğum bilgisayar bağımlısı!